Της Άννας Ανδρεου

Η πρώτη του φράση, ήταν σχεδόν ψίθυρος:

«Το να παρουσιάζω εδώ, στην Κωνσταντινούπολη, μετά από πενήντα χρόνια φωτογραφίας… είναι κάτι που δεν το φανταζόμουν. Η Πόλη έχει ένα φως δικό της, και για μένα ήταν ευλογία ότι με αγκάλιασε έτσι».

Ο Νίκος Κασέρης, ο Ρόδιος φωτογράφος που σφράγισε με τον φακό του μια ολόκληρη εποχή για τα Δωδεκάνησα, μιλάει αποκλειστικά για το «Ρέον Φως – Γένεσις», το έργο-ορόσημο που παρουσίασε στο ιστορικό Σισμανόγλειο Μέγαρο, με την υποστήριξη του Γενικού Προξένου της Ελλάδας κ. Κωνσταντίνου Κούτρα.

«Ο Πατριάρχης, η Πόλη και μια σχέση που με σημάδεψε»

«Η σχέση μου με την Πόλη δεν είναι τυχαία», μου λέει.

«Από το ’96 που ακολούθησα τον Οικουμενικό Πατριάρχη στα Δωδεκάνησα, άρχισε ένα δέσιμο που μεγάλωσε με τα χρόνια. Ήταν μεγάλη απώλεια ο θάνατος του προσωπικού φωτογράφου του Παναγιώτατου, του Νίκου Μαγγίνα το 2020. Από τον Μαγγίνα και από τους ανθρώπους του Φαναρίου γνώρισα μια Πόλη που δεν φαίνεται στον τουρίστα. Και αυτή η Πόλη με οδήγησε σήμερα εδώ».

Ο Κασέρης μιλάει για φωτογράφους μουσουλμάνους, Εβραίους και Αρμένιους που τον υποδέχτηκαν σαν δικό τους.

«Είχα την τύχη να γνωρίσω κομμάτια της Πόλης που δεν τα βλέπει κανείς. Αυτοί οι άνθρωποι με έφεραν μέσα στην ταυτότητά της».

Σισμανόγλειο Μέγαρο: Η μεγάλη βραδιά

Το βράδυ των εγκαινίων, η σάλα του Σισμανόγλειου ήταν ασφυκτικά γεμάτη.

Ο Πρέσβης Κωνσταντίνος Κούτρας παρουσίασε τον Κασέρη ως «καταξιωμένο καλλιτέχνη πενήντα ετών προσφοράς» και υπενθύμισε τη βράβευσή του από την Ακαδημία Αθηνών το 1996.

Η εκδήλωση κορυφώθηκε με το ρεσιτάλ των Δημήτρη Τηλιακού (βαρύτονος) και Δημήτρη Γιάκα (πιάνο).

«Ρέον Φως – Γένεσις»: ένα έργο που γεννήθηκε από πόνο και φως

Μου εξηγεί πως το 2015 – Έτος Φωτός του ΟΗΕ – έγινε η αφετηρία.

«Μέσα σε δύο μέρες, από τον ΟΗΕ στο Charlie Hebdo. Φως και σκοτάδι μαζί. Αυτό με χτύπησε πολύ».

Η «Γένεσις», το δεύτερο μέρος του έργου, παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στην Πόλη.

Είναι ένας ύμνος στο περιβάλλον, στη Ρόδο που αναγεννήθηκε μετά τις πυρκαγιές, στη βιοποικιλότητα που ξαναγεννήθηκε «εκεί όπου δεν υπήρχε τίποτα πριν», όπως μου λέει.

«Αυτό το μέρος στη Ρόδο έγινε ο δικός μου παράδεισος. Εκεί δουλεύω τώρα. Δεν νομίζω ότι θα αλλάξω ποτέ τόπο».

Η έκθεση-μήνυμα για το 2025

Η έκθεση λειτουργεί σαν προσευχή:

να γίνει το 2025 πραγματικό έτος φωτός, ειρήνης και συνειδητοποίησης.

«Για μένα, μία λέξη είναι όλα: περιβάλλον», μου λέει.

Από το 2012, έχει εγκαταλείψει κάθε άλλη επαγγελματική δραστηριότητα.

«Η φωτογραφία μου από εκεί και πέρα είναι περιβάλλον. Τίποτα άλλο».

Της Μαίρης Τσεβίκ Συμεωνίδου

Κάποιοι μεζετζήδες γράφουν το όνομά τους σε κάθε εποχή και μένουν στην ιστορία σαν θρύλοι. Ένας απ’ αυτούς ήταν σίγουρα ο μάστορας Θοδωρής. Η ‘Ταβέρνα του Θοδωρή’ είχε ιδρυθεί το 1927 στο Καλαμίς, εκεί που σήμερα βρίσκονται οι Εγκαταστάσεις του Αθλητικού Συλλόγου Φενέρμπαχτσε.

Ήταν απλός, ευγενικός και αγαπητός, κι έτσι το μεζεδοπωλείο του έγινε το αγαπημένο στέκι των πρώτων χρόνων της Τουρκικής Δημοκρατίας.

Ας γυρίσουμε λοιπόν πίσω σ’ εκείνες τις μέρες και μετά ας καθίσουμε σ’ ένα από τα τραπέζια των “φιλικών βραδιών” της δεκαετίας του ’50.

Ανάμεσα στην ελληνική εκκλησία και το ελληνικό σχολείο

Στη Χαλκηδόνα, κατεβαίνοντας από την οδό Καλαμίς–Φενέρ προς το λιμάνι, στη δεξιά πλευρά βρισκόταν το μεζεδοπωλείο του Βασίλη και στην αριστερή εκείνο του Θοδωρή.

Ο Βασίλης ζούσε με την οικογένειά του στο σπίτι στη γωνία. Το υπόγειο —διαμορφωμένο λόγω της κλίσης του εδάφους— ήταν ο κλειστός χειμωνιάτικος χώρος του μαγαζιού. Το καλοκαίρι, όμως, τα τραπέζια στήνονταν έξω, κάτω από τα πλατάνια, δίπλα στη θάλασσα.

Ο γιατρός Μυφίτ Εκντάλ, λάτρης της Χαλκηδόνας, περιέγραψε αυτές τις μέρες με νοσταλγία.

Ανάμεσα στους πελάτες του Βασίλη ήταν άνθρωποι γνωστοί και καλλιεργημένοι. Όταν όμως ο Βασίλης σταμάτησε, ο Θοδωρής ανέβηκε.

Ήταν γεματούλης, φαλακρός, πάντα χαμογελαστός και ήξερε καλά τι ήθελε κάθε πελάτης του. Το μεζεδοπωλείο του βρισκόταν ανάμεσα στην ελληνική εκκλησία και το ελληνικό σχολείο, κάτω από τα μεγάλα πλατάνια.

Τα τουρσιά μελιτζάνας και το τηγανητό συκώτι

Ο Θοδωρής έγινε διάσημος για δύο μεζέδες: τα τουρσιά μελιτζάνας —που σχεδόν έλιωναν στο στόμα— και το τηγανητό συκώτι, το οποίο ετοίμαζε με τέτοια φροντίδα ώστε να μένει μαλακό και να μην έχει πολύ λάδι.

Η κόρη του είχε παντρευτεί τον Φίλιππο, που δούλευε κοντά του στο μαγαζί. Ο γιος του, ο Σταύρος, και ο γαμπρός του βοηθούσαν επίσης. Συχνά τους επισκέπτονταν άνθρωποι όπως ο Πρίγκιπας Αλή Χαϊντάρ Μπέης, ο συγγραφέας Φεριντούν Φαζίλ Τυλμπεντσί και ο μουσικός Ασήκ Γιαχιά.

Ανάμεσα στους πιο αγαπητούς θαμώνες ήταν ο συνθέτης Σελαχαττίν Πινάρ. Έγραφε τραγούδια όπως “Ο πόνος της νύχτας να σκεπάσει την αγάπη μου”, “Η καρδιά μου είναι λυπημένη όταν σε θυμάμαι” και “Ο χωρισμός είναι μισός θάνατος”.

Κάθε Τρίτη βράδυ, στα χρόνια του ’50, στο μαγαζί του Θοδωρή γίνονταν οι περίφημες “βραδιές φίλων” — με καλό κρασί, μεζέδες και μουσική.

Το τέλος μιας Εποχής

Με τα χρόνια ο Θοδωρής γέρασε, και το μαγαζί πέρασε πρώτα στον Σταύρο και αργότερα στον Σαμπρί Εφέντη. Παρ’ όλες τις ανακαινίσεις, η παλιά ατμόσφαιρα χάθηκε λίγο. Οι παλιοί πελάτες νοσταλγούσαν τον καιρό του Θοδωρή.

Ένα βράδυ, στις 6 Φεβρουαρίου 1960, ενώ οι φίλοι είχαν καθίσει στα συνηθισμένα τραπέζια τους, ο Σελαχαττίν Πινάρ έγειρε το κεφάλι του στο τραπέζι και έφυγε από τη ζωή. Μετά από αυτό, το θρυλικό μεζεδοπωλείο άρχισε να χάνει την παλιά του δόξα και τελικά, προς τα τέλη της δεκαετίας του ’60, έκλεισε οριστικά.

Σήμερα, στο σημείο εκείνο υπάρχει μια προτομή του Σελαχαττίν Πινάρ.

Όταν ρώτησα τον Ίρμακ Τυλμπεντσί, που έζησε εκείνες τις μέρες, να μου περιγράψει τον Θοδωρή με μια φράση, μου είπε:

«Ήταν ένα σχολείο μεζεδοποιίας, αλλά στην ταμπέλα του έγραφε Δημοκρατικός Οικογενειακός Κήπος».

Το μαγαζί, τα τελευταία χρόνια, λειτουργεί ως Κοινωνική Λέσχη Φενερμπαχτσέ.

Με μια φωνή που συγκίνησε Έλληνες και Τούρκους, η Μπέττυ Χαρλαύτη έφερε νέο αέρα στο ιστορικό Σισμανόγλειο Μέγαρο στην Κωνσταντινούπολη, τραγουδώντας Μίκη Θεοδωράκη σε μια βραδιά γεμάτη μουσική, συναίσθημα και μηνύματα φιλίας.

Το ιστορικό και ανακαινισμένο Σισμανόγλειο Μέγαρο του Γενικού Προξενείου της Ελλάδας φιλοξένησε μια συγκινητική βραδιά αφιερωμένη στα 100 χρόνια από τη γέννηση του μεγάλου συνθέτη, με τίτλο «Μουσικές που ενώνουν: Ο Θεοδωράκης μεταξύ δύο λαών».

Στο επίκεντρο της εκδήλωσης, η Μπέττυ Χαρλαύτη —η ερμηνεύτρια που ο ίδιος ο Μίκης Θεοδωράκης είχε επιλέξει για να συνεχίσει το έργο του— χάρισε στο κοινό μια μοναδική μουσική εμπειρία. Για πρώτη φορά τραγούδησε στον υπέροχο χώρο του Σισμανόγλειου, προσκεκλημένη του Γενικού Προξενείου της Ελλάδας, και όπως δήλωσε:

«Ήταν μαγική στιγμή, μεγάλη τιμή», δήλωσε η γνωστή ερμηνεύτρια. «Η επίσκεψη στην Κωνσταντινούπολη είναι πάντα ξεχωριστή, ειδικά όταν είσαι προσκεκλημένη του πρέσβη».

Η Χαρλαύτη, που ο ίδιος ο Θεοδωράκης είχε επιλέξει για να μεταφέρει το έργο του στις νεότερες γενιές, θυμήθηκε συγκινημένη τα λόγια του:

«Μου είχε πει πως ο μόνος τρόπος να νικήσει ο άνθρωπος τον θάνατο είναι να κάνει τέχνη».

Η φωνή της πλημμύρισε το Μέγαρο με γνωστές μελωδίες του Θεοδωράκη, από τον «Ζορμπά» μέχρι τα εμβληματικά πολιτικά του τραγούδια, με τη συνοδεία του διακεκριμένου Τούρκου πιανίστα Ali Koç. Το κοινό, αποτελούμενο από Έλληνες και Τούρκους φίλους του πολιτισμού, συμμετείχε με θέρμη, αποδεικνύοντας ότι η μουσική εξακολουθεί να αποτελεί τη γλώσσα που ενώνει.

Η Χαρλαύτη δεν έκρυψε τη συγκίνησή της:

«Η προσέλευση των Τούρκων απόψε ήταν πραγματικά συγκινητική. Η τέχνη και η μουσική είναι η καλύτερη διπλωματία. Οι ψυχές των δύο λαών είναι κοντά· πρέπει απλώς να αφαιρέσουμε από τη μέση αυτούς που μας χωρίζουν».

Μιλώντας για τη σχέση της με τον μεγάλο συνθέτη, θυμήθηκε:

«Ήμουν τυχερή, γιατί με επέλεξε ο ίδιος και με κράτησε δίπλα του. Μου είχε πει: “Ο μόνος τρόπος να νικήσει ο άνθρωπος τον θάνατο είναι να κάνει τέχνη.” Αυτή η φράση με καθοδηγεί μέχρι σήμερα».

Η βραδιά ξεκίνησε με τον χαιρετισμό του Γενικού Προξένου της Ελλάδας στην Κωνσταντινούπολη, Κωνσταντίνου Κούτρα, ο οποίος τόνισε πως «ο Θεοδωράκης κατάφερε μέσα από τη μουσική του να εκφράσει κάθε άνθρωπο που αγωνίζεται για ελευθερία και αξιοπρέπεια».

Ακολούθησαν παρεμβάσεις από τον μουσικολόγο Αλέξανδρο Χαρκιολάκη, την υπεύθυνη Ελληνικής Μουσικής του Συλλόγου «Οι Φίλοι της Μουσικής» κ. Βράκα, και τον Τούρκο εκδότη Nazım Tokuz, ενώ ιδιαίτερη στιγμή αποτέλεσε η μαγνητοσκοπημένη συμμετοχή του Ζουλφί Λιβανελί, που μίλησε με αγάπη για τη φιλία και τη συνεργασία του με τον Μίκη Θεοδωράκη.

Η βραδιά ολοκληρώθηκε με ένα δυνατό χειροκρότημα και ένα μήνυμα που ακούστηκε καθαρά μέσα από τις νότες:

ότι ο Μίκης Θεοδωράκης παραμένει η ζωντανή γέφυρα που ενώνει τις ψυχές Ελλάδας και Τουρκίας μέσα από τη δύναμη της μουσικής.

«Μουσικές που ενώνουν: Ο Θεοδωράκης μεταξύ δύο λαών»

Το Γενικό Προξενείο της Ελλάδας στην Κωνσταντινούπολη τιμά τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Μίκη Θεοδωράκη με μια ξεχωριστή μουσικο-πολιτιστική βραδιά στο Σισμανόγλειο Μέγαρο.

Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί την Τετάρτη 5 Νοεμβρίου 2025, στις 18:30, και τελεί υπό την αιγίδα του Γενικού Προξένου της Ελλάδας στην Πόλη, κ. Κωνσταντίνου Κούτρα.

Με θέμα «Μουσικές που ενώνουν: Ο Θεοδωράκης μεταξύ δύο λαών», η εκδήλωση αναδεικνύει τον Θεοδωράκη ως σύμβολο φιλίας και πολιτιστικού διαλόγου ανάμεσα σε Έλληνες και Τούρκους.

Η βραδιά θα περιλαμβάνει παρεμβάσεις από εξέχουσες προσωπικότητες της μουσικής και του πολιτισμού:

• Αλέξανδρος Χαρκολολάκης, μουσικολόγος,
• Βάλια Βράκα, μουσικολόγος,
• Nazım Tokuz, εκδότης και ιδρυτής των εκδόσεων MINOA,
• Zülfü Livaneli, συγγραφέας και μουσικός, ο οποίος θα συμμετάσχει μέσω βιντεοσύνδεσης.

Η μουσική του Θεοδωράκη στο επίκεντρο

Τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη θα ερμηνεύσει η Μπέτυ Χαρλαύτη, από τις σημαντικότερες ερμηνεύτριες του έργου του, συνοδευόμενη στο πιάνο από τον Ali Koç.

Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί με ταυτόχρονη διερμηνεία στην ελληνική και τουρκική γλώσσα, υπογραμμίζοντας το πνεύμα πολιτιστικής συνύπαρξης και αλληλοκατανόησης που ενέπνευσε η μουσική του Θεοδωράκη.