Άννα Ανδρέου
Το πράσινο φως για την επανέναρξη των διαπραγματεύσεων στο Κυπριακό, έδωσε ο Ταγίπ Ερντογάν χθες στον νέο Τουρκοκύπριο ηγέτη Τουφάν Ερχιουρμάν, όπως μας αποκάλυψε ανώτατη Τουρκοκυπριακή πηγή. Οι ίδιες πηγές αποκαλύπτουν πως ο Τ/Κ ηγέτης παραμένει προσηλωμένος στο μοντέλο αποκεντρωμένης ομοσπονδίας ενώ ταυτόχρονα ακολουθεί μια έξυπνη τακτική ‘μη σύγκρουσης’ με τον Τούρκο Πρόεδρο παρά τις διαφορές στις θέσεις τους.
Όπως μας ανέφεραν, η συνάντηση στην Άγκυρα μεταξύ του Τουρκοκύπριου ηγέτη Τουφάν Ερχιουρμάν και του Ταγίπ Ερντογάν είχε πολύ βαθύτερο πολιτικό περιεχόμενο απ’ ό,τι φάνηκε στη σύντομη, χωρίς ερωτήσεις, συνέντευξη Τύπου. Τόνισαν ότι η Άγκυρα έστειλε καθαρό μήνυμα ότι, παρά τις διαφορές, υπάρχει περιθώριο για επανεκκίνηση των διαπραγματεύσεων.
«Υπάρχει διαφορά θέσεων Ερχιουρμάν-Ερντογάν»
Οι ανώτατες Τουρκοκυπριακές πηγές ανέφερε ότι είναι σαφές πως οι θέσεις Ερντογάν και Ερχιουρμάν δεν ταυτίζονται. Η διαφορά αναγνωρίζεται και από τις δύο πλευρές.
Ωστόσο, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, ο Τ/Κ ηγέτης έλαβε σαφές πράσινο φως από τον Ερντογάν για να επαναρχίσουν οι διαπραγματεύσεις στο Κυπριακό.
«Οι συγκυρίες επιβάλλουν διαφορετική προσέγγιση», φέρεται να είπε ο Ερντογάν, υπονοώντας ότι η Άγκυρα είναι διατεθειμένη να κινηθεί σε πλαίσιο που επιτρέπει την επαναφορά της διαδικασίας υπό τον ΟΗΕ.
Τι δεν είπε ο Ερντογάν: Ούτε «τέλος η ομοσπονδία», ούτε «αναγνώριση της ‘τδβκ’»
Οι πηγές που γνωρίζουν το περιεχόμενο της συζήτησης επισημαίνουν επίσης ότι ο Ερντογάν δεν δήλωσε πως η ομοσπονδία έχει τελειώσει και δεν ζήτησε αναγνώριση της “τδβκ” (ψευδοκράτος).
Αντίθετα, εξέφρασε σεβασμό στη βούληση των Τουρκοκυπρίων, οι οποίοι έδωσαν στον Ερχιουρμάν ποσοστό 60%, στέλνοντας μήνυμα υπέρ μιας λύσης.
Πρόκειται για λεπτομέρεια πολιτικής σημασίας, καθώς έρχεται σε αντίθεση με τη ρητορική «δύο κρατών» που συχνά εμφανίζεται στον δημόσιο λόγο.
Η θέση Ερχιουρμάν: Αποκεντρωμένη ομοσπονδία – δύο συνιστώντες Πολιτείες
Οι ίδιες πηγές τονίζουν ότι ο Ερχιουρμάν εξακολουθεί να υποστηρίζει αποκεντρωμένη ομοσπονδία, απολύτως συμβατή με τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.
Πρόκειται για μοντέλο δύο πολιτικά ίσων συνιστώντων Πολιτειών (States), όπως συζητείται εδώ και δεκαετίες στις διαπραγματεύσεις, μας ανέφεραν.
Ο Τ/Κ ηγέτης δεν υποστηρίζει ούτε συνομοσπονδία ούτε “συνεργασία δύο κυρίαρχων κρατών”, δηλαδή μοντέλο δύο κρατών με διεθνή αναγνώριση, μας ανέφεραν οι ίδιες πηγές.
Σε ερώτησή μας γιατί χθες κατά τη συνέντευξη Τύπου, ο Ερχιουρμάν δεν αναφέρθηκε στην ομοσπονδία, οι ίδιες πηγές μας ανέφεραν πως με την αναφορά του σε «δύο ίσους ‘ιδρυτικους’ εταίρους» (iki eşit kurucu ortak) στην ουσία αναφερόταν σε ομοσπονδία, καθότι η λέξη kurucu στα τουρκικά αποδίδεται ως constituent και στα ελληνικά θε έπρεπε να αποδίδεται ως συνιστώντα μέρη, όπως και στα σχέδια του ΟΗΕ, παραπέμποντας σε δικοινοτική διζωνική ομοσπονδία δύο συνιστώσων μερών.
Σύμφωνα με την πρότασή του, έξι μόνο θέματα θα ανήκουν στις αρμοδιότητες του κεντρικού ομοσπονδιακού κράτους :
- ασφάλεια σε όλο το νησί,
- ενέργεια,
- υδρογονάνθρακες,
- θαλάσσιες ζώνες,
- εμπορικές οδοί/διαδρομές (με αναφορά στο IMEC),
- ζητήματα ιθαγένειας/καθεστώτος εντός ΕΕ,
ενώ όλες οι υπόλοιπες εξουσίες θα ανήκουν στις δύο συνιστώσεςπολιτείες.
«Κυριαρχική ισότητα» και «κυριαρχικά δικαιώματα»: Τι εννοεί ο Ερχιουρμάν
Οι ίδιες πολιτικές πηγές διευκρινίζουν πως όταν ο Ερχιουρμάν μίλησε για «κυριαρχική ισότητα» και «κυριαρχικά δικαιώματα των Τ/Κ σε όλη την Κύπρο»,
αναφερόταν στην τουρκική απόδοση των “inherent rights” – ‘εγγενών δικαιωμάτων’ που περιλαμβάνονται στο Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας του 1960 και στηρίζουν την έννοια της πολιτικής ισότητας.
Δεν συνδέονται, δηλαδή, με αξίωση διεθνώς αναγνωρισμένης κυριαρχίας, αλλά με τα συλλογικά δικαιώματα της τουρκοκυπριακής κοινότητας στο πλαίσιο λύσης.
Η «μέθοδος των 4 σημείων» του CTP
Το CTP επιμένει ότι η επανέναρξη των συνομιλιών πρέπει να γίνει χωρίς προαπαιτούμενα.
Ωστόσο, ορίζει τέσσερις «μεθόδους» – αρχές που θεωρεί κρίσιμες για να είναι η διαδικασία παραγωγική και τις οποίες, όπως αναφέρουν οι ίδιες πηγές, ο Τούρκος Πρόεδρος αποδέχτηκε:
- Πολιτική ισότητα
Ως βασικό στοιχείο λύσης, όπως αναφέρεται στα ψηφίσματα του ΟΗΕ.
- Οι συγκλίσεις του Κραν Μοντανά
Να μη μηδενιστούν και να μη ξανανοίξουν από την αρχή.
- Διαπραγματεύσεις με τελικό στόχο και χρονοδιάγραμμα
Όχι διαδικασία ατέρμονου χαρακτήρα ή ανοιχτού τέλους.
- Εάν η ελληνοκυπριακή πλευρά αποχωρήσει από το τραπέζι, να μην επιστρέψουν στο ίδιο status quo
Δηλαδή, σαφής πρόβλεψη για το τι συμβαίνει σε περίπτωση διακοπής.
Οι τέσσερις αυτές κατευθύνσεις δεν θα τεθούν ως προϋποθέσεις για έναρξη συνομιλιών, αλλά ως πλαίσιο που το κόμμα θεωρεί ότι διασφαλίζει ουσιαστική διαπραγμάτευση.
Ο Ερχιουρμάν δεν είναι ούτε Τατάρ, ούτε Ακιντζί
Η παρουσία του Τουφάν Ερχιουρμάν στην Άγκυρα έδειξε πως ο νέος Τ/Κ ηγέτης δεν ταυτίζεται με το μοντέλο «δύο κρατών» του Ταγίπ Ερντογάν, δεν ακολουθεί τη γραμμή Τατάρ και δεν είναι Μουσταφά Ακιντζί.
Εδώ βρίσκεται και μία από τις σημαντικότερες διαφορές του με τον Μουσταφά Ακιντζί. Σε αντίθεση με τον προκάτοχό του, ο Ερχιουρμάν απέφυγε να συγκρουστεί με τον Ταγίπ Ερντογάν μπροστά στις κάμερες, αμέσως μόλις συναντήθηκαν.
Ο Ακιντζί, όταν ακόμη η Άγκυρα στήριζε επίσημα λύση ομοσπονδίας —και μάλιστα ο ίδιος ο Ερντογάν είχε απομακρύνει τον ακραίο Ραούφ Ντενκτάς— επέλεξε να ανοίξει δημόσια διαμάχη για το εάν οι Τουρκοκύπριοι είναι «yavru vatan» («μικρή πατρίδα») ή έχουν ισότιμη φωνή με την Τουρκία.
Αντί να αξιοποιήσει το παράθυρο συνεργασίας εκείνης της περιόδου, συγκρούστηκε με την Άγκυρα σε ένα θέμα ταυτότητας και συμβολισμού — και οι σχέσεις ψυχράνθηκαν οριστικά.
Ο Ερχιουρμάν χθες δεν έκανε αυτό το λάθος. Επέλεξε προσεκτική ισορροπία:
να εκφράσει τις θέσεις του με σαφήνεια αλλά χωρίς να φέρει ρήξη, ώστε να κρατήσει ανοιχτό κανάλι επικοινωνίας με τον ισχυρότερο παίκτη του παιχνιδιού.
Το κλειδί είναι στο devlet: πολιτεία, όχι κράτος
Ένα κρίσιμο σημείο, που οδηγεί συχνά σε παρερμηνείες, είναι η χρήση της λέξης devlet (states) η οποία μεταφράζεται στα ελληνικά άλλοτε ως κράτος, και άλλοτε ως πολιτεία.
Όταν η λέξη devlet αναφέρεται στο πλαίσιο της λύσης του ΟΗΕ, τότε έχει σαφώς τη έννοια της πολιτείας.
Εξ ου και στα σχέδια του ΟΗΕ για τη λύση του Κυπριακού ο όρος «Turkish Cypriot State – Kıbrıs Türk Devleti» μεταφράζεται σε «Τουρκοκυπριακή Πολιτεία» και εννοείται η συνιστώσα πολιτεία. Πρόκειται για λεπτομέρεια που έχει μεγάλη σημασία για το πώς ερμηνεύονται οι δηλώσεις.
Το σενάριο ο Ερντογάν να μεταβεί από το ‘κράτος’ στην ‘πολιτεία’
Αναλυτές υποστηρίζουν πως δεν είναι τυχαίο που ο Ερντογάν δεν στήριξε δυναμικά την υποψηφιότητα Ερσίν Τατάρ στις πρόσφατες «εκλογές». Οι ίδιες πηγές σημειώνουν ότι, εάν το Κυπριακό επιστρέψει σε πραγματικές διαπραγματεύσεις, η Άγκυρα ίσως θελήσει ένα μοντέλο που να μην την εγκλωβίζει στα «δύο κράτη».
Σε αυτό το σενάριο, ο Ερντογάν θα μπορούσε να παρουσιάσει στο εσωτερικό του κοινό το μοντέλο των «δύο πολιτειών» ως εναλλακτική μορφή των «δύο κρατών», αξιοποιώντας τη διπλή σημασία της λέξης devlet — state ως πολιτεία και ως κράτος.
Αυτό είναι που φέρεται να αντιλήφθηκε ο Ντεβλέτ Μπαχτσελί, ο οποίος επιτέθηκε στον Ερχιουρμάν και ζήτησε μέχρι και ακύρωση των «εκλογών» της 19ης Οκτωβρίου.
