Της Μαρίας Δήμου

Το να ζει κανείς στην Πόλη σημαίνει ότι επωμίζεται και το χάος της τεράστιας αυτής μεγαλούπολης. Αποστάσεις, κυκλοφοριακό, ακρίβεια, πολυκοσμία συνιστούν κομμάτια στο παζλ δυσκολιών της Πόλης. Κι όμως μέσα σ’ αυτόν το κυκεώνα αναδεικνύονται κάθε τόσο μικρά διαμαντάκια που κοσμούν την καθημερινότητά μας και μας ανταμείβουν για την υπομονή μας. Σε μια τέτοια συγκυρία βρέθηκα τις προάλλες. 

Θέλοντας να επιβεβαιώσω πριν μερικούς μήνες τη λειτουργία του Kalederhane camii, της άλλοτε Παναγίας Κυριώτισσας ή της Μονής Ακαταλύπτου, διχάζονται οι γνώμες πάνω στο θέμα αυτό, καθώς προγραμμάτιζε την επίσκεψή της εδώ μια μεγάλη ομάδα γνωστών από την Ελλάδα, βρέθηκα στην περιοχή του Şehzade, στο κάτω άκρο του Υδραγωγείου του Ουάλλη. Κατέβηκα τα σκαλάκια, έβγαλα τα παπούτσια μου και πέρασα το σκληρό πράσινο δερμάτινο κάλυμμα της εισόδου επιβεβαιώνοντας τη λειτουργία του τεμένους. 

Στην έξοδο μια έκπληξη!

Λατρεμένος χώρος με τις απίστευτες ροζ και γκρι ορθομαρμαρώσεις. Κοντοστάθηκα, κοίταξα, θαύμασα. Αυτός ο τόπος λατρείας, που άλλαξε τόσα χέρια κι από αρχαιοελληνικός και ρωμαϊκός, έγινε χριστιανικός, ορθόδοξος και καθολικός κι αργότερα τεκές και τέλος τζαμί, επιβάλει την ηρεμία και τη γαλήνη σε όποιον διαβεί την είσοδό του. Ακόμα και τα λίγα λεπτά κάτω από τον τρούλο του γλυκαίνουν, σαν το ροδαλό χρώμα των μαρμάρων του, τη ψυχή του ανθρώπου.

 Στην έξοδο όμως με περίμενε μια έκπληξη. Ο ιμάμης του τζαμιού στεκόταν στην εξώπορτα με ένα ποτήρι καυτό τσάι του βουνού. «Κάνει κρύο σήμερα, μου είπε, πιείτε να ζεσταθείτε.» Για μια στιγμή δίστασα αλλά αμέσως μετά άπλωσα το χέρι μου και το καλοδέχτηκα. Πιάσαμε την κουβέντα και του είπα για την επικείμενη επίσκεψη των γνωστών μου και για την ιδιότητά τους. Δήλωσε πρόθυμος να μας υποδεχτεί, όποτε αυτοί θα έφταναν στην Πόλη.

Ένας άλλος ναός κρυμμένος…

Κύλησε ο καιρός και η ομάδα των γνωστών κατέφτασε. Οι βόλτες πολλές και οι επισκέψεις στους επιλεγμένους χώρους διαδέχονταν η μία την άλλη. Πάντα ο χρόνος στην Πόλη είναι πιεστικός καθώς όλοι θέλουν να δουν, να ακούσουν, να ζήσουν όσο το δυνατόν περισσότερα. Φτάσαμε κοντά στο μεσημέρι και στο Kalederhane. Βγάλαμε παπούτσια κι ένας ένας περνούσαμε στο εσωτερικό. Κι εκεί ήρθε η μεγάλη έκπληξη. Ο ιμάμης παρών αναζητούσε τον ιερωμένο που συνόδευε το γκρουπ. Θυμόταν όσα του είχα πει κι επέμενε να τον γνωρίσει. Τον καλωσόρισε, τον αγκάλιασε, του έδειξε όλον τον σεβασμό που αρμόζει σε έναν λειτουργό σε ένα άλλο λειτουργό του Θεού. Αντάλλαξαν φιλοφρονήσεις και λίγο πριν αποχωρήσουμε μας κάλεσε να δούμε και κάτι ακόμα. 

Ακολουθώντας τον βρεθήκαμε στην αυλή κι από εκεί μπροστά σε μια κλειστή σιδερένια πόρτα κάτω από εκεί που υπήρχε κάποτε το ιερό. Ξεκλείδωσε κι άναψε το φως. Μια ακόμα έκπληξη μας περίμενε. Ένας άλλος ναός, που τα χρόνια της λατινοκρατίας είχε αφιερωθεί στον Άγιο Φραγκίσκο βρισκόταν μπροστά μας. Σπαράγματα αγιογραφιών και διακοσμητικών στοιχείων κοσμούσαν τους τοίχους. Ένας κόσμος ολόκληρος, μια χιλιόχρονη ιστορία ξετυλιγόταν  μπροστά στα μάτια μας. Μικροί θόλοι και εσοχές, τόξα, σταυροθόλια και κόγχες! Αγιογραφημένα και διακοσμημένα με έντονα τα σημάδια της καταστροφικής επέμβασης αλλά και του χρόνου. 

Βγήκαμε στο φως του ήλιου θαμπωμένοι από όσα είδαμε στο μισοσκόταδο του βυζαντινού ναού. Τα λόγια πια ήταν περιττά κι απλά πήραμε το δρόμο για να συνεχίσουμε τη περιήγησή μας. Οι στιγμές όμως στο Kalederhane, στην Παναγία Κυριώτισσα, θα μείνουν χαραγμένες στη μνήμη μας. Η Πόλη και οι άνθρωποί της ποτέ δεν θα πάψουν να εκπλήσσουν και δεν είναι λίγες φορές που αυτό θα είναι θετικά. 

Της Μαρίας Δήμου

 Ένα ίδρυμα που το όνομά του μας πάει πίσω στα οθωμανικά χρόνια, σε μια περιοχή που χρωστά το δικό της όνομά της στο Πορθητή. Στο άνοιγμα αυτό, στο μεϊντάνι πάνω από τον Κεράτιο διάλεξε ο Πορθητής να πραγματοποιούνται αγώνες τοξοβολίας κι από τότε κρατά το όνομα Οκμεϊντανί (Okmeydanı)  η περιοχή ανάμεσα στο Πέρα, στο Κιαάτχανε (Kağithane)  και στο Σισλί (Şişli).  

Το (Νταρουλάτζεζε) Darülaceze είναι ένα πτωχοκομείο. Ιδρυμένο το 1890 από τον Σουλτάνο Αμπντουλχαμιντ (Abdülhamid) τον Β’ στα δύσκολα χρόνια του τέλους του ρωσσοτουρκικού πολέμου. Την εποχή που η φτώχεια, η ορφάνια, η ανέχεια και οι αναπηρίες έπλητταν μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Είναι  η ίδια περίοδος που και η ελληνορθόδοξη κοινότητα της Πόλης ιδρύει τα δικά της ορφανοτροφεία και νοσοκομεία. Οι ανάγκες για περίθαλψη μεγάλες κι η ανταπόκριση ήρθε από τους ισχυρούς. 

Χωρίς θρησκευτικές και εθνικές διακρίσεις

Ευεργέτες που προσέφεραν μεγάλα ποσά κι ανάμεσά τους και ο Σουλτάνος που ιδρύει ένα Πτωχοκομείο. Εξαρχής δηλώνει πως η λειτουργία του θα βασίζεται στην απόλυτη αποδοχή όλων των υπηκόων της Αυτοκρατορίας χωρίς θρησκευτικές, φυλετικές, γλωσσικές ή εθνικές διακρίσεις. Κάτι που φαντάζει ακόμα και κάτι περισσότερο από έναν αιώνα μετά ως αναγκαίο να κοινοποιείται και να διευκρινίζεται. 

Πέρασα τη μεγάλη χαρακτηριστική οθωμανική πύλη κι αφού προχώρησα στο διάδρομο της εισόδου βρέθηκα σ’ έναν μαγευτικό κήπο, με δέντρα και λουλούδια στα παρτέρια. Ένας μαρμάρινος οβελίσκος βρισκόταν στο κεντρικό κυκλικό κόμβο που σχημάτιζαν οι δρόμοι του κήπου. 

-Övünç sütünü. Dil din ırk ve renk ayrımı yapılmayan bir simge(Στήλη της υπερηφάνειας. Σύμβολο μη διαχωρισμού γλώσσας, θρησκείας, φυλής και χρώματος), με ενημέρωσε η Διευθύντρια του ιδρύματος γεμάτη περηφάνια κι η ίδια, απαντώντας στις ερωτήσεις μου.

Περιηγήθηκα ανάμεσα στα πέτρινα κτίρια, 20 στο σύνολο σε μία έκταση 30 στρεμμάτων.  Το διοικητήριο, το βρεφονηπιακό σταθμό, τα 7 κτίρια του γηροκομείου, το πολυιατρείο, τα εργασιακά κέντρα, το κέντρο αποκατάστασης, το ψυγείο, τον  χώρο πλυντηρίων και την κουζίνα, το εντευκτήριο και τον χώρο των επισκεπτών . Όλα καλοσυντηρημένα, τουλάχιστον εξωτερικά, όπως τα έβλεπα. 

Τρεις λατρευτικοί χώροι σε ένα ίδρυμα

Η επίσκεψή μου όμως είχε αφορμή κάτι ακόμα πιο ενδιαφέρον. Την τέλεση Θείας Λειτουργίας στον ναό του Αγίου Γεωργίου, που υπάρχει εκεί και θα χοροστατούσε ο Οικουμενικός Πατριάρχης. Ένας ορθόδοξος ναός δίπλα σε μια εβραϊκή συναγωγή κι απέναντι σε ένα μουσουλμανικό τέμενος. Τρεις λατρευτικοί χώροι μέσα σε ένα ίδρυμα του τέλους του 19^ου αι., που έκανε πράξη τα ιδεώδη του σύγχρονου κόσμου και μάλιστα σε ανθρώπους που βιώνουν πόνο και δυστυχία, προσφέροντας τους στέγη, φροντίδα και περίθαλψη αλλά και τη δυνατότητα να λατρέψουν το Θεό τους στο χώρο και με τον τρόπο που εκείνοι επιλέγουν.

Μπήκα στη μικρή εκκλησία που ήταν γεμάτη κόσμο. Η οροφή αγιογραφημένη αλλά η φθορά εμφανής. Οι τοίχοι το ίδιο. Ο σοβάς είχε καλύψει ό,τι υπήρχε εξ αρχής κι στην προσπάθεια να καθαριστεί μάλλον εξέπληξε τους εργάτες που σταμάτησαν τις εργασίες καθώς ήρθε στο φως η αγιογράφηση και ο διάκοσμος. Το τέμπλο λιτό, οι εικόνες του  φέρουν χρονολογία 1895 κι αναφέρουν ως αγιογράφους την Αδελφότητα Ιωασαφαίων από τα Καυσοκαλύβια του Αγίου Όρους. 

Ανολοκλήρωτο το πρώτο βήμα 

Βγήκα και πάλι στην αυλή. Καθώς η ώρα περνούσε οι τρόφιμοι είχαν βγει για τον πρωινό τους περίπατο, τις συναντήσεις με τους φίλους τους και τον πρώτο καφέ τους. Σαν μια βόλτα στους δρόμους και το πάρκο της γειτονιάς τους, μέσα στην ασφάλεια και την προστασία του δικού τους κήπου. Μας κοίταζαν με απορία, εμάς που ήρθαμε, ανοίξαμε την εκκλησία τους και ταράξαμε για λίγο την καθημερινή τους ρουτίνα. Στεκόντουσαν στην άκρη μη θέλοντας να ταράξουν τη δική μας τελετή.  

Έφυγα με την υπόσχεση να ξαναέρθω. Έφυγα με την απορία, γιατί ακόμα δεν έχει ολοκληρωθεί αυτό το πρώτο βήμα αποδοχής του άλλου, της εξάλειψης των διαχωριστικών γραμμών. Γιατί το βήμα αυτό έμεινε μετέωρο κι αναζητά ακόμα σταθερό έδαφος για να κάνει το άλμα;

Της Μαρίας Δήμου

-Άδειασε η περιοχή, δεν έμεινε κανείς, έφυγαν από νωρίς όλοι, λένε οι άνθρωποι που φυλούν σαν τα μάτια τους τις εκκλησίες στην ακτή του Κεράτιου. Εμείς μόνοι περιμένουμε εδώ…

Περιμένουν κάποιον να χτυπήσει την πόρτα και να ανάψει ένα κερί στα αδειανά μανουάλια. Να μπει ένας πιστός και να προσκυνήσει αναπέμποντας της προσευχή του μπροστά στο εικονοστάσι. Γιατί τι είναι μια εκκλησία χωρίς πιστούς, χωρίς προσκυνητές, χωρίς ένα κερί να λιώνει μπροστά στα εικονίσματα, χωρίς μια ευχή, μια παράκληση, μια ευχαριστία. 

Πώς να αφήσει κανείς λοιπόν άδειες τις άγιες αυτές μέρες τους πιο ιστορικούς ναούς της Ρωμιοσύνης; Πώς να μείνουν απροσκύνητοι οι Επιτάφιοί τους; Πώς να μην αντηχήσουν τα Εγκώμια τουλάχιστον σε μία από αυτές; Λίγοι οι άνθρωποι την Πόλη, πού πρώτα να πάνε, πού πρώτα να τρέξουν; Οι υποχρεώσεις πολλές, οι ναοί  περισσότεροι, οι αποστάσεις μεγάλες.

Να όμως που το παράδειγμα του κ. Γιάννη Δεμιρτζόγλου, που για πολλά χρόνια τώρα κάνει πράξη το έθιμο των 7 επιταφίων στις ακραίες εκκλησίες στην ασιατική πλευρά της Πόλης, βρήκε φέτος μιμητές και στην ιστορική χερσόνησο, στους ναούς που τα θεμέλια τους τέθηκαν στα βυζαντινά χρόνια και στέκουν ακόμα όρθιοι για να θυμίζουν σε όλους την αέναη παρουσία των Ρωμιών στα χώματα αυτά. 

Από Παναγία Μπαλάνου

Ξεκινήσαμε λοιπόν, με τη Φιλόπτωχο Αδελφότητα και την Επιτροπή της Παναγίας Μπαλίνου τις πρώτες επαφές με τις γειτονικές Κοινότητες και αφού η συναίνεση όλων ήταν δεδομένη, τα πράγματα ήταν εύκολα. Η ιδέα του κ. Λάκη Βίγκα, Προέδρου της Κοινότητας Παναγίας Παραμυθίας να συμμετέχουμε στην ακολουθία των Εγκωμίων έδωσε άλλη πνοή στο εγχείρημα. 

Και ποιος το περίμενε τελικά πως το πρωί της Μ. Παρασκευής θα ανταποκρίνονταν τόσος κόσμος στο κάλεσμα του Μπαλίνου! Άνθρωποι από κάθε περιοχή της Πόλης αλλά και επισκέπτες από την Ελλάδα, ατομικά ή οργανωμένα σε γκρουπ, έφτασαν στο Αγίασμα των Βλαχερνών την καθορισμένη ώρα. Το Προσκύνημα των 7 επιταφίων της περιοχής Κερατίου Κόλπου μόλις ξεκινούσε υπό την ηγεσία της Φιλοπτώχου και της Επιτροπή της Κοινότητας Μπαλίνου. 

Ακολουθώντας πορεία παράλληλη με τα τείχη από τον εσωτερικό δρόμο η πολυπληθής ομάδα, αφού θαύμασε  την αγιογραφία που αποκαλύφθηκε στον εξωτερικό τοίχο της βυζαντινής εκκλησίας που έχει μετατραπεί σε τέμενος, προχώρησε για τον Άγιο Δημήτριο τον Κανάβη, στην Ξυλόπορτα, κι από εκεί στην Κοίμηση της Θεοτόκου Μπαλίνου. Εκεί με μια μικρή στάση κι ένα κέρασμα από την Κοινότητα, οι προσκυνητές και συνοδοιπόροι ξεκουράστηκαν και πήραν δύναμη για τη συνέχεια. Στην πρόσφατα ανακαινισμένη εκκλησία οι συμμετέχοντες είχαν την ευκαιρία να μάθουν την ιστορία του ναού και της Κοινότητας και για όσα προγραμματίζονται για το μέλλον.

Το ηλιόλουστο αυτό πρωινό της Μεγάλης Εβδομάδας, τη μέρα του Επιτάφιου Θρήνου, τα σοκάκια του Αϊβάν-Σαράι και του Μπαλατά γέμισαν με ανθρώπους που τιμούσαν την ιστορία και τη θρησκεία όσων έχτισαν, βίωσαν και σημάδεψαν με την παρουσία τους την Πόλη αυτή. Μια πρωτόγνωρη πορεία δεκάδων ανθρώπων που αναζητούσαν τα σημάδια αυτά κι ήθελαν μέσα από τη συμμετοχή τους στο πένθος της ημέρας να αναστήσουν μια παράδοση αιώνων.

Μπαλτάς και Ταξιάρχης

Στο διάβα τους προστίθονταν και κάποιοι καθυστερημένοι κάνοντας ακόμα πιο ζωντανή την ομάδα αυτή. Μπαλατάς και Ταξιάρχης η επόμενη στάση. Κάποιοι απόρησαν με τη μεγαλοσύνη των ναών, κάποιοι πέρασαν κι από τη Ζουλόπετρα. Όλοι άναβαν ένα κερί και γονάτιζαν μπροστά στον Επιτάφιο της κάθε εκκλησίας, γεμάτοι συγκίνηση και κατάνυξη. 

Κι από τον ταξιάρχη του Μπαλατά στα ανηφορικά σοκάκια για το Μουχλί, τη Μαρία των Μογγόλων. Και τι περίεργο! Κανείς δεν δυσανασχέτησε, κανείς δεν διαμαρτυρήθηκε. Κάποιοι κουράστηκαν, μερικοί ακούμπησαν στο μπράτσο κάποιου με πιο σταθερό περπάτημα. Όλοι όμως έφτασαν στην κορυφή του πέμπτου λόφου της Βασιλεύσας. Στη σκιά της Μεγάλης του Γένους Σχολής όλοι πήραν μια βαθιά ανάσα. Σε τι μεγαλείο έφτασαν οι Ρωμιοί στην Πόλη! 

Από Βλάχ-σαράι στο Φανάρι

Μια κατεβασιά τώρα ο δρόμος μέχρι το Βλαχ-σαράι, την Παναγία Παραμυθία, στο Φανάρι. Ανάμεσα στους άστεγους, γυμνούς τοίχους της  η κατάνυξη όλων θα έφτανε στο αποκορύφωμα. Με θέα τον Κεράτιο Κόλπο, ανάμεσα σε μια βλάστηση που μαρτυρούσε τον ερχομό της άνοιξης, παρατάχτηκαν όλοι απέναντι από το άλλοτε ιερό βήμα, πήραν στα χέρια τους το βιβλιαράκι με τα Πολίτικα Εγκώμια, σύνθεσης του Μητροπολίτη Προικοννήσου κυρού Φιλόθεου, που ετοίμασε η Κοινότητα Μπαλίνου, κι έψαλαν όλοι μαζί, κληρικοί, ψάλτες και πιστοί λίγο πριν την περιφορά του επιταφίου. 

Πώς να κρύψουν όλοι, μέλη των Επιτροπών και συμμετέχοντες, τη χαρά για την αθρόα συμμετοχή στην πρωτοβουλία αυτή! Πώς να μην υποσχεθούν πως θα γίνει πια νέα παράδοση στην περιοχή με επιλογή κάθε φορά διαφορετικών εκκλησιών, για να γίνουν γνωστές όλες και να ανοίξουν όλες με τη σειρά τις πόρτες τους για να ανάψουν και πάλι κεριά στα μανουάλια τους και να προσκυνήσουν πιστοί στους επιταφίους τους. Να πάψει αυτή νεκρική σιγή και να έρθει η Ανάσταση.

Στο Αγίασμα Αγίου Χαραλάμπους

Ομολογουμένως κουρασμένοι αλλά απόλυτα ικανοποιημένοι έκλεισαν την πορεία τους στον Άγιο Νικόλαο στο Τζιμπαλί. Εκεί έξω από τα τείχη, στην εκκλησία δίπλα στο φαναριώτικο αρχοντικό και στο Αγίασμα του Αγίου Χαραλάμπους η ομήγυρης διαλύθηκε απόλυτα ικανοποιημένη, γεμάτη με συναισθήματα που γεννήθηκαν από την πορεία στα ιστορικά σοκάκια των Ρωμαίικων Κοινοτήτων και των μεγάλων ιστορικών στιγμών. 

της Μαρίας Δήμου

Όλος ο ορθόδοξος χριστιανικός κόσμος ετοιμάζεται να παρακολουθήσει την εις Άδου κάθοδον και να ψάλλει τα Εγκώμια τη Μ. Παρασκευή. Οι μέρες της Μεγάλης Εβδομάδας αποτελούν την προετοιμασία για το πέρασμα από τον θρήνο για το θάνατο στη χαρά του αναστάσιμου μηνύματος. Αυτό ακριβώς το πνεύμα περιέχουν και τα σύντομα 185 τροπάρια των Εγκωμίων της Μεγάλου Σαββάτου. 

Οι διαφορές που υπάρχουν στο μέτρο τους οδηγεί στο συμπέρασμα πως ο ποιητής δεν είναι ένας αλλά είναι δημιούργημα διαφορετικών συγγραφέων. Σύμφωνα με πληροφορίες  ο αρχιμ. Ιγνάτιος της Μονής Βατοπεδίου του Αγίου Όρους συνέθεσε ορισμένα εγκώμια. Για τον Σωφρόνιο Ευστρατιάδη ποιητής των Εγκωμίων είναι ο Μητροπολίτης Ρόδου Νείλος (14^ος  αι.). Άλλοι θέλουν ως ποιητές των Εγκωμίων τον Θεόδωρο Στουδίτη (8^ος  αι.) και τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Αρσένιο (13^ος  αι.).

Στην Πόλη όμως το 1960 εκδόθηκε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο «Μερίμνη και δαπάνη της Πνευματικής Διακονίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου» ένα τευχίδιο με τίτλο « Ο Επιτάφιος Θρήνος ή τα Εγκώμια του Μεγάλου Σαββάτου». Σ’ αυτό περιέχονται τα Εγκώμια που συνέθεσε ο Μητροπολίτης Προικοννήσου κ. Φιλόθεος, τα ενέκρινε η Ιερά Σύνοδος και εκδόθηκαν με την επιμέλεια της Πνευματικής Διακονίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Αυτά μάθαιναν να ψέλνουν τα παιδιά που ανέβαιναν στα αναλόγια των εκκλησιών εκείνες τις ημέρες. Αυτά εξέφραζαν την πολίτικη και πατριαρχική απόδοση του Επιτάφιου Θρήνου

Αυτά τα Εγκώμια θα ψάλλουν οι συμμετέχοντες στην πορεία των 7 Επιταφίων στις εκκλησίες της περιοχής Κερατίου Κόλπου στην Παναγία Παραμυθία, στο Βλαχ-σαράι του Φαναρίου στις 2 το μεσημέρι της Μ. Παρασκευής ζωντανεύοντας μια ακόμα πολίτικη παράδοση.

Της Μαρίας Δήμου

Η Πόλη ήταν, είναι και θα είναι ταξιδιωτικός προορισμός. Ένα ταξίδι που για πολλούς μπορεί να είναι όνειρο ζωής και για άλλους ένας διαρκής προορισμός. Τα όσα μπορεί να δει κανείς και να επισκεφτεί εδώ φυσικά τελειωμό δεν έχουν. Έχουν όμως τα περισσότερα ακριβά εισιτήρια που κάνουν απαγορευτική την είσοδο σ’ αυτά. 

Τι θα λέγατε όμως αν βρίσκαμε εναλλακτικές λύσεις;

Ας πούμε, αντί της Βασιλικής Κινστέρνας των 32 ευρώ να επισκεπτόταν κανείς αυτήν που βρίσκεται στο πάρκο του Gülhane ακριβώς απέναντι και είναι και δωρεάν; Μπορεί να μην έχει το μέγεθος της μεγάλης δεξαμενής, παίρνει όμως κανείς την αίσθηση των υπόγειων αυτών χώρων και την εμπειρία της καθόδου σε μια βυζαντινή κινστέρνα.

 Τώρα αν το εισιτήριο των 40 ευρώ για το οθωμανικό ανάκτορο του Topkapı σας φαίνεται «αρμυρό», υπάρχει η δωρεάν είσοδος στο Hünkar Kasrı, πίσω ακριβώς από την Αιγυπτιακή Αγορά, από το Mısır Çarşı. Είναι ένα μικρό οθωμανικό ανάκτορο, που φιλοξενούσε τον Padişah και την οικογένειά του κατά την περίοδο του Ραμαζανιού, όταν επισκέπτονταν το Yeni Cami. 

Αν τώρα γοητεύεστε, όπως είναι αναμενόμενο, από τη βυζαντινή αρχιτεκτονική και η είσοδος στο γυναικωνίτη της Αγίας Σοφία με αντίτιμο τα 25 ευρώ δεν τη σηκώνει το βαλάντιό σας, τότε μπορείτε να θαυμάσετε το μεγαλείο της απ’ έξω και να επισκεφτείτε άλλους βυζαντινούς ναούς, όπως τη Μονή Παντοκράτορα με την υπέροχη ταράτσα και την καταπληκτική  θέα ή το Kalederhane cami ( ναός της Παναγίας της Κυριωτισσας) με τις μοναδικές ορθομαρμαρώσεις. 

Τέλος θα πρέπει να ξέρετε πως το φαγητό στην Πόλη έχει πια τόσο ακριβό, σαν να τρωει κανείς  χαβιάρι. Μια καλή λύση λοιπόν είναι τα εστιατόρια του Μητροπολιτικού και των τοπικών Δήμων της Πόλης. Με την ονομασία İBB Sosyal Tesisleri θα βρείτε εστιατόρια και καφέ στο Φανάρι κι ακριβώς απένατι στο Kaşımpaşa,  στο Eyüp, στο  Çihagir, στο Cankurtaran κάτω από την Αγία Σοφία, στην παραλία της Θάλασσας του Μαρμαρά κι αλλού. Όλα σε προνομιακές τοποθεσίες και με πολύ καλές τιμές. Βέβαια θα πρέπει να αποφύγετε τις ώρες αιχμής, γιατί η αναμονή θα είναι μεγάλη. 

Η Πόλη πάντα μαγική και πλανεύτρα,  όμως πάντα δίνει και εναλλακτικές για όσους την αγαπούν και την επισκέπτονται!

Της Μαρίας Δήμου

Ένα έθιμο κυρίως των νησιών του Αιγαίου που έχει εξαπλωθεί πλέον σε όλες τις κοινότητες είναι αυτών που τηρείται κάθε Σάββατο του Λαζάρου με την παρασκευή μικρών ομοιωμάτων ανθρώπου από ζύμη. Τα λαζαράκια, όπως ονομάζονται τα μικρά ζυμάρινα ανθρωπάκια με τα σταυρωμένα χέρια και τα μάτια από μοσχοκάρφια, είναι πλέον αγαπημένη δραστηριότητα νηπιαγωγείων αλλά και οποιουδήποτε φορέα διοργανώνει δράσεις για μικρά παιδιά. 

Με βάση μια πολύ εύκολη ζύμη που μοιάζει με του ψωμιού αλλά είναι αρωματισμένη με διάφορα μπαχαρικά, όπως κανέλα, μαχλέπι, κακουλέ, μαστίχα ή ό,τι άλλο επιθυμεί ο καθένας, τα λαζαράκια γεμίζονται με σταφίδες και καρύδια ή κάποιον άλλο ξηρό καρπό. Δεν είναι ούτε πολύ γλυκά ούτε τελείως άγευστα. Ταιριάζουν απόλυτα με το κλίμα των ημερών, το τέλος της νηστείας της Σαρακοστής και το ξεκίνημα της Μεγάλης Εβδομάδας.

Μιμούμενα το σώμα του νεκρού Λάζαρου είναι μία καλή αφορμή για τη διήγηση σε μικρά παιδιά της πορείας προς το Πάσχα ξεκινώντας από την Ανάσταση του Λαζάρου.

Το έθιμο αυτό τηρήθηκε για πρώτη φορά και σε μια Κοινότητα της Πόλης της περιοχής του Κεράτιου Κόλπου, της Κοινότητας Μπαλίνου. Παρ’ όλο που ο καιρός δεν στάθηκε σύμμαχος για την πραγματοποίηση της εκδήλωσης με παιχνίδια και δραστηριότητες εκτός από το ζύμωμα και το πλάσιμο των μικρών λαζάρων στην αυλή της εκκλησίας της Κοίμησης της Θεοτόκου, οι άνθρωποι της Φιλοπτώχου Αδελφότητας φιλοξένησαν τους μικρούς συμμετέχοντες και τους γονείς που τους συνόδευαν στις δύο μικρές αίθουσες της Κοινότητας Μπαλίνου.

Τα παιδιά ζύμωσαν, έπλασαν και στόλισαν τα λαζαράκια τους. Έβαψαν και διακόσμησαν αυγά από αλατοζύμη, χρωμάτισαν πασχαλινές ζωγραφιές, έφαγαν, έπαιξαν, γέλασαν, έκαναν καινούριους φίλους.

 Η Μεγάλη Εβδομάδα ξεκινά με τη Μεγάλη Παρασκευή και τους 7 Επιταφίους στις περιοχές Αϊβάν σαράι, Μπαλατά και Φανάρι και τον Όρθρο της Αναστάσεως το απόγευμα του Μεγάλου Σαββάτου. 

Για άλλη μια φορά η πόρτα του Μπαλίνου ήταν ανοιχτή για όλους και θα είναι πάντα έτσι για όποιον θέλει να είναι παρών σε όσα διοργανώνονται εκεί ή απλά θα θελήσει να επισκεφτεί το χώρο και να ανάψει ένα κερί στην εκκλησία. 

Της Μαρίας Δήμου

Μια αγαπημένη έκφραση των ανθρώπων εδώ στην Πόλη, που μάλλον χάνεται σιγά σιγά καθώς νέες συνήθειες και νέα σημεία αναφοράς δημιουργούνται και τα παλιά σβήνουν από τη μνήμη των ανθρώπων, είναι το Dingonun ahırı, το αχούρι του Ντίγκο.

Τι αχούρι όμως ήταν αυτό, ποιος ήταν ο Ντίγκο και γιατί ήταν τόσο σημαντικό που έμεινε παροιμιώδες; Και τελικά τι σημαίνει αυτή η φράση στον καθημερινό λόγο;

Η ιστορία πάει πίσω στον 19ο αι. Τότε που για πρώτη φορά χρησιμοποιήθηκαν άλογα για να σέρνουν το τραμ που εγκαταστάθηκε στην Πόλη. Η πρώτη παρόμοια εγκατάσταση έγινε στην Αμερική, στη Νέα Υόρκη το 1832 και η δεύτερη στο Παρίσι το 1850. Στις 3 Σεπτεμβρίου του 1872 έκανε το πρώτο του δρομολόγιο και το ιππήλατο τραμ στην Πόλη στη γραμμή Azapkapı-Ortaköy.  Δύο άλογα τραβούσαν ένα βαγόνι πάνω στις ράγες κι εκτελούσε μια διαδρομή με συγκεκριμένα δρομολόγια από τις 6.30 το πρωί μέχρι τις 7.30 το απόγευμα κάθε 20 λεπτά. 

Υπεύθυνος ένας Ρωμιός, ο Ντίγκο

Το ανέβασμα όμως από το Azapkapı στην ανηφόρα του Şişhane  για το Taksim ήταν απότομο και τα άλογα κουράζονταν καθώς δεν κουβαλούσαν μόνο επιβάτες αλλά και εμπορεύματα. Έτσι δημιουργήθηκε η ανάγκη αλλαγής των ζώων και η κατασκευή ενός σταύλου, ενός αχουριού, όπου τα άλογα που έφταναν στο Taksim θα αφήνονταν να ξεκουραστούν ενώ θα ζεύονταν ένα άλλο ξεκούραστο ζευγάρι για να συνεχίσει το δρομολόγιο για τα Ταταύλα. Το αχούρι αυτό βρισκόταν στην αρχή του Ίσιου Δρόμου, της σημερινής İstiklal, δίπλα στο σημερινό Γαλλικό Ινστιτούτο και υπεύθυνος ήταν φυσικά ένας Ρωμιός, ονόματι Ντίγκο. 

Ο Ντίγκο όμως αγαπούσε το ποτό και προτιμούσε να αφήνει το πόστο του στο αχούρι, όπου θα έπρεπε να καταγράφει ποιος και ποια άλογα άφηνε κι έπαιρνε, και σύyχναζε στους γειτονικούς μεϊχανέδες και  τα τσούζει. 

Εκεί πια βρίσκεται το νέο τζαμί

Έτσι ο καθένας έμπαινε, άφηνε κι έπαιρνε τα άλογα του χωρίς να δίνει λογαριασμό σε κανέναν και φυσικά αυτό οδηγούσε κάθε τόσο στη δημιουργία παρεξηγήσεων. Αυτή η ανεξέλεγκτη κατάσταση που οδηγούσε σε ασυδοσία πέρασε στη φράση  Dingonun ahırı. 

Το αχούρι του Ντίγκο δεν υπάρχει πια. Ο ίδιος λέγεται πως ακολούθησε τον ελληνικό στρατό στην Σμύρνη. Το αχούρι μετατράπηκε σε σταθμό του ηλεκτρικού τραμ και τώρα πια εκεί βρίσκεται ο νέο τζαμί του Taksim. 

Η ασυδοσία του αχουριού του Ντίγκο μπορεί να χάθηκε μαζί με το ιππήλατο τραμ, έμεινε όμως το χάος της μεγαλούπολης και μέχρι τώρα, ειδικά για το κυκλοφοριακό, αναφέρεται συχνά από τους μεγαλύτερους.  

İstanbul Dingonun ahırı oldu (Η Κωνσταντινούπολη έγινεαχούρι του Ντιγκο)

Της Μαρίας Δήμου

To Σάββατο 5 Απριλίου ήταν μια πολύ όμορφη μέρα για το Μπαλίνο. Ολοκληρώθηκε η πρώτη σειρά ομιλιών που πραγματοποιούνταν κάθε δεύτερο Σάββατο

από τις 8 Μαρτίου στον χώρο της εκκλησίας της Κοίμησης της Θεοτόκου.

Θα έλεγα πως ήταν μια τολμηρή κίνηση για τα δεδομένα της ακραίας αυτής Κοινότητας. Πέρασε πολλά χρόνια στην αφάνεια, ξεχασμένη κι αφημένη στη μοίρα της. Σε μια περιοχή με πολλά προβλήματα έως τώρα, ήταν από τις πρώτες που εγκαταλείφθηκε από τους ενορίτες της.

Δύσκολα χρόνια σε μια γειτονιά που έκανε ακόμα πιοσκληρές τις συνθήκες διαβίωσης. 

Ενώνει Βλαχέρνα με Οικουμενικό Θρόνο

Ούσα όμως εντός των τειχών, πάνω στη γραμμή που ενώνει τη Βλαχέρνα με τον Οικουμενικό Θρόνο, η ΠαναγίαΜπαλίνου είναι μία από τις ιστορικές εκκλησίες και Κοινότητες της Πόλης. Έτσι οι προσπάθειες για ανακαίνιση που ξεκίνησαν πριν από λίγα χρόνια κατέληξαν σε εκ βάθρων αποκατάσταση του ναού και των γύρω από αυτών κτισμάτων αλλά και στην πραγματοποίηση ενός μεγάλου Project που ολοκληρώνεται μέσα στις επόμενες μέρες.

Εφοροεπιτροπή και Βύρωνας Νικολαΐδης, ο μεγάλος ευεργέτης της Κοινότητας, σε απόλυτη σύμπνοια έκαναν το θαύμα τους! Η απόφαση όμως για την πραγματοποίηση μιας σειράς διπλών ομιλιών

κάθε δεκαπέντε μέρες και μάλιστα στην αγγλική γλώσσα εμπεριείχε ένα μεγάλο ρίσκο δεδομένου και της απουσίας προηγούμενης εμπειρίας. Να όμως που κόντρα στις συνθήκες, καιρικές και μη, το ενδιαφέρον

κυρίως φοιτητών και ακαδημαϊκών από τα τουρκικά πανεπιστήμια κεντρίστηκε και δημιουργήθηκε μια ομάδα που τις παρακολούθησε συστηματικά και ενδιαφέρθηκε για την περιοχή, την ιστορία της

εκκλησίας, των κτισμάτων που την περιτριγυρίζουν, για τις επόμενες δράσεις κι εκδηλώσεις της Κοινότητας. 

Συμμετείχαν όμως και Ρωμιοί από την Πόλη κι από την Ελλάδα.

Δημιουργία καινούριων σχέσεων

Με θέματα που αφορούσαν τη βυζαντινή περίοδο, την ναοδομία και την εικονογραφία, την οικονομική δραστηριότητα μέσα στο ιστορικό

κέντρο, τη σχέση εκκλησίας και τη δημιουργία αποβαθρών αλλά και τηνναρχιτεκτονική των περίφημων φαναριώτικων σπιτιών στην ακτή του

 Κεράτιου και την ιστορία της Κοινότητας Μπαλίνου, δόθηκε η αφορμή για συζητήσεις με τους ομιλητές και τη δημιουργία καινούριων σχέσεων.

Γιατί οι εκκλησίες πάντα ήταν το κέντρο γύρω από το οποίο κτίζονταν ην κοινοτική ζωή, η ανάπτυξη κοινωνικών δεσμών, η ίδρυση κοινωνικών

δομών και η προσφορά στήριξης και βοήθειας προς το κοινωνικό σύνολο. Οι Ρωμαίικες Κοινότητες πάντα ανέπτυσσαν κοινωνικό καιν πολιτιστικό έργο που δεν περιοριζόταν αποκλειστικά στα όρια των

μελών τους αλλά ήταν ανοιχτές σε συνεργασίες, βοήθεια και στήριξη προς όλους τους κατοίκους της περιοχής ανεξάρτητα από θρησκεία ή εθνοτική καταγωγή.

Η πόρτα είναι πάντα ανοιχτή

Το άνοιγμα λοιπόν και της Κοινότητας Μπαλίνου προς όλους όσους ενδιαφέρονται κι επιθυμούν να συμμετέχουν στην αναγέννησή της, πάντα σεβόμενοι την ιστορικότητα, την παράδοση και το θεσμικό της πλαίσιο, είναι κάτι που γίνεται πράξη μέσα από τις δραστηριότητες αλλά και την καθημερινότητα. Η πόρτα της είναι πάντα ανοιχτή και ηφιλοξενία της γίνονται προσπάθειες να είναι υποδειγματική.

Τώρα που από τη μία μεριά τα έργα ανάπλασης της περιοχής Φαναρίου και Μπαλατά προχωρούν βοριότερα και η περιοχή αλλάζει με ταχύτατους ρυθμούς, καθαρίζεται, ομορφαίνει αλλά συγχρόνως

διατηρεί την αρχική της αρχιτεκτονική φυσιογνωμία κι από την άλληνολοκληρώνεται και το τελευταίο Project που πραγματοποιείται στην

 εκκλησία του Μπαλίνου με εντυπωσιακά αποτελέσματα ο ναός και η αυλή της Κοίμησης Θεοτόκου Μπαλίνου θα αποτελεί μια ζεστή αγκαλιά φιλοξενίας και μια μοναδική πηγή συγκίνησης για όσους αγαπούν τη

βυζαντινή Πόλη, την ιστορία που κρύβεται σε κάθε γωνιά της αλλά και τη θαυμαστή ιστορία των μνημείων που αντέχουν στο χρόνο.

Κλείνοντας θα ήθελα να εκφράσω εκ μέρους όλης της επιτροπής τα πιο θερμά ευχαριστούμε στους ομιλητές.

Ivana Jevtic

Bilge Ar

Koray Durak

Χάρη Ρήγα

Και φυσικά τον Αλκιβιάδη Γκινάλη για την αμέριστη βοήθεια και στήριξη σ’ αυτήν την παρθενική ιστορική εκδήλωση της Κοινότητας Μπαλίνου.