Η Ευρώπη περνά σε μια νέα εποχή επανεξοπλισμού με το πρόγραμμα SAFE (Security Action for Europe), και η Τουρκία –όπως υποστηρίζεται σε ανάλυση του τουρκικού πρακτορείου Αναντολού (Anadolu)– βρίσκεται στο επίκεντρο της εξίσωσης.
Σύμφωνα με τον Δρ. Τόλγκα Σακμάν, πρόεδρο του Κέντρου Διπλωματικών Σχέσεων και Πολιτικών Ερευνών (DİPAM), η συμμετοχή της Άγκυρας στο πρόγραμμα SAFE δεν θα είναι απλώς μια τεχνική συνεργασία, αλλά γεωπολιτικός καταλύτης για την Ευρώπη.
Ο Σακμάν σημειώνει ότι το SAFE αποτελεί τον νέο μηχανισμό χρηματοδότησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης για αμυντικά έργα, με δάνεια που θα δοθούν μέχρι το 2030 και θα αποπληρωθούν μέσα σε 45 χρόνια. Στόχος είναι να μειωθεί η εξάρτηση της Ευρώπης από τις ΗΠΑ και να ενισχυθεί η «στρατηγική αυτονομία» της, ιδίως μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία και τις αβεβαιότητες γύρω από το ΝΑΤΟ.
Νέο όραμα για την άμυνα
Το σχέδιο SAFE επιδιώκει να ενώσει τα κατακερματισμένα ευρωπαϊκά αμυντικά προγράμματα και να προωθήσει κοινή παραγωγή οπλικών συστημάτων, μειώνοντας το κόστος και αυξάνοντας τη συνεργασία. Τουλάχιστον το 65% του εξοπλισμού θα παράγεται στην Ε.Ε., ενώ το υπόλοιπο 35% μπορεί να προέρχεται από τρίτες χώρες – αφήνοντας ανοιχτό το παράθυρο για συμμετοχή και της Τουρκίας.
Ο ρόλος της Τουρκίας
Η Άγκυρα διαθέτει σήμερα μία από τις πιο δυναμικές αμυντικές βιομηχανίες στον κόσμο, με τεχνολογία αιχμής στα drones, τα συστήματα ηλεκτρονικού πολέμου και τα τεθωρακισμένα οχήματα. Όπως σημειώνει το Anadolu, αυτά τα πεδία συμπίπτουν πλήρως με τους στόχους του SAFE για καινοτομία, οικονομία κλίμακας και παραγωγική αυτάρκεια.
Η γεωγραφική θέση της Τουρκίας ανάμεσα στην Ευρώπη και την Ασία προσφέρει επίσης ανεκτίμητο στρατηγικό και λογιστικό πλεονέκτημα, ενώ η συμμετοχή της θα μπορούσε να λειτουργήσει ως «γέφυρα» μεταξύ ΝΑΤΟ και Ε.Ε., ενισχύοντας τον ρόλο του νότιου πτερυγίου της Συμμαχίας, υποστηρίζεται.
Το ελληνικό «βέτο»
Σύμφωνα με το Anadolu, το μεγαλύτερο εμπόδιο είναι η ελληνική απειλή για βέτο στη συμμετοχή της Τουρκίας. Η Αθήνα επικαλείται την απόφαση της τουρκικής Εθνοσυνέλευσης του 1995 που χαρακτηρίζει την επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στο Αιγαίο ως «αιτία πολέμου» (casus belli).
Ωστόσο, η ανάλυση εκτιμά ότι η Ελλάδα επιχειρεί να μεταφέρει τα ελληνοτουρκικά ζητήματα στην ευρωπαϊκή ατζέντα, ώστε να τα εντάξει στο πλαίσιο της κοινής άμυνας. Παράλληλα, το βέτο ενισχύει τη διαπραγματευτική ισχύ της Αθήνας μέσα στην Ε.Ε., καθώς της δίνει ρόλο «κλειδί» σε μια μεγάλη στρατηγική πρωτοβουλία.
Παρά τις ενστάσεις, στις Βρυξέλλες συζητείται η πιθανότητα μερικής ή ειδικής συμμετοχής της Τουρκίας στο SAFE – ώστε να διατηρηθεί η συνεργασία, χωρίς να απαιτείται ομοφωνία.
«Τεστ ωριμότητας» για την Ευρώπη
Ο Δρ. Σακμάν υπογραμμίζει ότι η συμμετοχή ή μη της Τουρκίας θα αποτελέσει δοκιμασία για την ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση:
«Η Ευρώπη καλείται να αποδείξει αν μπορεί να ξεπεράσει τα εθνικά συμφέροντα και να διαμορφώσει ένα κοινό όραμα ασφάλειας», αναφέρει χαρακτηριστικά.
Η ανάλυση του Anadolu καταλήγει ότι η Τουρκία μπορεί να προσφέρει στην Ευρώπη στρατηγική ικανότητα, τεχνολογική καινοτομία και επιχειρησιακή ευελιξία – στοιχεία που καθιστούν τη συμμετοχή της κρίσιμη για το μέλλον της ευρωπαϊκής άμυνας.
