Γράφει η εκπαιδευτικός Μαρία Δήμου
Αυτό που συμβαίνει τους τελευταίους μήνες στην Πόλη είναι εντυπωσιακό. Σε κάθε γειτονιά, σχεδόν σε κάθε τετράγωνο υπάρχει και μία πολυκατοικία που γκρεμίζεται ή πιο σωστά κατεδαφίζεται. Στη γειτονιά μας, στα δυο τρία γειτονικά τετράγωνα, έχουν ήδη κατεδαφιστεί τουλάχιστον τρεις οικοδομές. Όμως αυτό που αντίκρισα στην περιοχή του Βεφά, απέναντι από τη Μονή του Παντοκράτορά, το γνωστό Zeyrek, ήταν τρομακτικό. Ολόκληρα οικοδομικά τετράγωνα είχαν ισοπεδωθεί και το αστικό τοπίο είχε μεταμορφωθεί. Καθώς ανέβαινα τον τρίτο λόφο προς το μεγάλο τζαμί του Süleymaniye τα ανοίγματα που είχαν διαμορφωθεί όλο και πλήθαιναν. Αλάνες που περιβάλλονταν από προστατευτικές λαμαρίνες άφηναν ανοιχτό το οπτικό πεδίο προς την πλαγιά του τέταρτου λόφου. Η μονή του Παντοκράτορα τώρα στεκόταν ολοκάθαρα μπροστά μου χωρίς να την καλύπτει τίποτε. Επιβλητική, με τους τρούλους των τριών ναών που σχηματίζουν αυτό το σύμπλεγμα, παραμένει δείγμα της δόξας των βυζαντινών αυτοκρατορικών οικογενειών.
Συνέχισα να ανεβαίνω την απότομη πλαγιά περπατώντας ανάμεσα από τις λαμαρίνες που γυάλιζαν παράταιρα με το περιβάλλον κάτω από τον καυτό ήλιο της Πόλης. Τα ερωτήματα που γεννά μια τέτοια εικόνα είναι εύλογα. Το τι συμβαίνει το ξέρουν οι περισσότεροι. Το τι θα συμβεί είναι η αγωνία όλων.
Κατεδαφίσεις κτιρίων…πριν τον σεισμό
Ο φονικός σεισμός που έπληξε πριν από ενάμιση περίπου χρόνο τη νοτιοανατολική Τουρκία μάλλον θορύβησε πολιτικούς και πολίτες. Όπως είναι γνωστό η Πόλη βρίσκεται σε μια σεισμογενή περιοχή, που έχει δώσει στο παρελθόν πολύ ισχυρούς σεισμούς και φυσικά είναι πολύ πιθανό, σχεδόν βέβαιο, ότι θα δώσει και στο μέλλον. Έτσι τα μέτρα που αποφάσισε να λάβει το κράτος ήταν άμεσα.
Σύμφωνα με δημοσιεύματα στο τουρκικό τύπο και τις ανακοινώσεις των αρμόδιων φορέων, αρχικά πραγματοποιούνται έλεγχοι όλων των οικοδομών, κυρίως όσων χτίστηκαν πριν από το 1990. Είτε με αίτηση σε οργανισμούς που έχουν άδεια από το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Αστικοποίησης και Κλιματικής Αλλαγής. Σε αυτή την περίπτωση, εάν το κτίριο κριθεί επικίνδυνο, η κατεδάφιση είναι αναπόφευκτη. Είτε με αίτηση για έκθεση αντισεισμικής αντίστασης. Πανεπιστήμια, δήμοι και ιδιωτικές εταιρείες μηχανικών παρέχουν αυτήν την υπηρεσία.
Εάν το κτίριο διαπιστωθεί ότι είναι επικίνδυνο μετά τον έλεγχο, το αποτέλεσμα αναφέρεται πρώτα στην Προεδρία και στο κτηματολόγιο το αργότερο εντός 10 εργάσιμων ημερών και καταγράφεται. Οι αποφάσεις για ριψοκίνδυνες οικοδομές αναρτώνται στην είσοδο της πολυκατοικίας. Οι ιδιοκτήτες ειδοποιούνται μέσω Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης. Ανακοινώνονται επίσης στο Γραφείο του Μουχτάρη (Κοινοτάρχη) και στον ιστότοπο της Προεδρίας για 15 ημέρες, μέσα στις οποίες μπορούν να γίνουν ενστάσεις.
Με το πέρας της διορίας των ενστάσεων δίνεται στους ιδιοκτήτες προθεσμία 90 ημερών. Αναφέρεται ότι εάν το κτίριο δεν εκκενωθεί και κατεδαφιστεί εντός της προθεσμίας αυτής, θα εκκενωθεί και θα κατεδαφιστεί από τις διοικητικές αρχές. Σύμφωνα με την τελευταία ρύθμιση, ακόμα κι αν υπάρχει άρνηση, η διαδικασία ολοκληρώνεται με την υποστήριξη της αστυνομίας, αν χρειαστεί.
Η χρηματοδότηση το μεγαλύτερο πρόβλημα
Το μεγαλύτερο πρόβλημα σε όλη αυτή τη διαδικασία είναι φυσικά η χρηματοδότηση, όταν οι πολίτες δεν μπορούν να αντέξουν το κόστος.
Το πρόγραμμα ‘Yarısı Bizden’ (Τα μισά από εμάς) υλοποιείται στην Κωνσταντινούπολη από το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Αστικοποίησης και Κλιματικής Αλλαγής. Για κάθε σπίτι, παρέχεται στήριξη 1,5 εκατομμυρίων λιρών, συμπεριλαμβανομένης της επιχορήγησης 700.000 λιρών, δανείου 700.000 λιρών και βοήθειας μετεγκατάστασης 100.000 λιρών.
Ωστόσο, τα υψηλά επιτόκια και η απροθυμία των τραπεζών να αποδεχτούν αιτήματα δανείων καθιστούν αυτήν την επιλογή άχρηστη.
Ακόμα κι ο Μητροπολιτικός Δήμος Κωνσταντινούπολης, μέσω της θυγατρικής του Kiptaş, ενισχύει και ανακαινίζει επικίνδυνα κτίρια με το πρόγραμμα «στο κόστος».
Το αρμόδιο Υπουργείο καταβάλλει επίσης έως και δύο επιδοτήσεις ενοικίου σε όσους νοικιάζουν σε επικίνδυνα σπίτια κι αναγκάζονται να τα εκκενώσουν.
Παρόλο που υπάρχουν αυτές οι επιχορηγήσεις και δάνεια με ευνοϊκούς όρους, υπάρχουν κάποιοι που δεν μπορούν να το αντέξουν οικονομικά. Έτσι ένα νέο μοντέλο αναπτύχθηκε από τη Διεύθυνση Αστικού Μετασχηματισμού για τους πολίτες χαμηλού εισοδήματος. Στα έργα που εκτελεί η Διεύθυνση Μετασχηματισμού, το κράτος γίνεται εταίρος του σπιτιού για το οποίο παρέχει τη δημόσια χρηματοδότηση δίνοντας στους πολίτες το δικαίωμα να ζουν στο ανανεωμένο σπίτι για μια ζωή. Μετά τον θάνατό τους, το δικαίωμα αγοράς του σπιτιού περνά στους κληρονόμους.
Από τη μια μεριά ο τρόμος που προκάλεσαν τα εκατοντάδες θύματα του σεισμού τον Φεβρουάριο του ’23 κι από την άλλη η πληθώρα γηρασμένων ή προβληματικών οικοδομών που υπάρχουν στην Τουρκία και κυρίως στην Πόλη, έκαναν επιτακτική την ανάγκη λήψης άμεσων μέτρων κι αυτό γίνεται πλέον φανερό παντού. Τώρα τι θα ανοικοδομηθεί ειδικά σε ιστορικές περιοχές, όπως είναι αυτές που περικλείονται από τα βυζαντινά τείχη και αποτελούν την ιστορική χερσόνησο, είναι ένα άλλο μεγάλο ζήτημα. Ας ελπίσουμε ότι θα επικρατήσει ο σεβασμός στο ιστορικό υπόβαθρο και δε θα δούμε αρχιτεκτονικά εκτρώματα να ξεφυτρώνουν στο όνομα τις εκμετάλλευσης της πολύτιμης γης.
