Η Τουρκία επιχειρεί δυναμική επανένταξη στο γεωπολιτικό παιχνίδι της Ανατολικής Μεσογείου, από το οποίο έμεινε εκτός την τελευταία δεκαπενταετία — την ώρα που η Ελλάδα, η Κύπρος και το Ισραήλ έχουν εδραιώσει στενή συνεργασία στον τομέα της ενέργειας και της ασφάλειας.
Σε εκτενή ανάλυσή του στην Independent Türkçe, με τίτλο «Η Ανατολική Μεσόγειος σε σταυροδρόμι: αυξανόμενες εντάσεις ή ανανεωμένη επιρροή;», ο πρώην Ισραηλινός διπλωμάτης Μάικλ Χαραρί εξηγεί πώς η Άγκυρα επιδιώκει να ξαναμπεί στο παιχνίδι, αξιοποιώντας μια σειρά διπλωματικών και οικονομικών ελιγμών.
Από τον αποκλεισμό στην επαναπροσέγγιση
Ο πρώην διπλωμάτης υπενθυμίζει ότι μετά τις ανακαλύψεις φυσικού αερίου στην περιοχή, το τρίγωνο Ισραήλ–Ελλάδα–Κύπρος δημιούργησε ένα ισχυρό μπλοκ συνεργασίας, το οποίο θεσμοθετήθηκε με το EastMed Gas Forum το 2019 στο Κάιρο, με τη συμμετοχή της Αιγύπτου, της Ιταλίας, της Ιορδανίας και της Παλαιστίνης.
Η απουσία της Τουρκίας, σημειώνει, δεν ήταν τυχαία, καθώς οι χώρες αυτές αντέδρασαν στις μονομερείς κινήσεις της Άγκυρας και προχώρησαν σε μια δική τους περιφερειακή συμμαχία.
Σήμερα όμως, η Άγκυρα προσπαθεί να ανατρέψει τα δεδομένα, αποκαθιστώντας σχέσεις με την Αίγυπτο, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τη Σαουδική Αραβία και —το πιο εντυπωσιακό— βελτιώνοντας το κλίμα με την Ελλάδα.
Η προσέγγιση αυτή, σε συνδυασμό με την επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο και τις ανακατατάξεις στη Συρία, έχει —όπως αναφέρει ο Χαραρί— «αναζωογονήσει την αυτοπεποίθηση της Άγκυρας».
Το χαρτί της Λιβύης και οι νέες συμμαχίες
Κομβικό εργαλείο στην τουρκική στρατηγική παραμένει η συμφωνία Τουρκίας–Λιβύης του 2019, με την οποία επιχειρήθηκε επικαλυπτόμενη οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών, αγνοώντας την Κρήτη.
Παρά τις διεθνείς αντιδράσεις, η Άγκυρα συνεχίζει να καλλιεργεί σχέσεις και με την αντίπαλη κυβέρνηση της Βεγγάζης, επιχειρώντας να εξασφαλίσει επικύρωση της συμφωνίας και από το στρατόπεδο του στρατηγού Χαφτάρ.
Την ίδια ώρα, η Τουρκία αντιδρά δυναμικά στο ενεργειακό μπλοκ Ελλάδας–Κύπρου–Ισραήλ, μπλοκάροντας ερευνητικό σκάφος που πραγματοποιούσε μετρήσεις για το έργο ηλεκτρικής διασύνδεσης Κύπρου–Ελλάδας, το οποίο χρηματοδοτείται από την ΕΕ με 670 εκατομμύρια ευρώ.
Η διπλωματία των πιέσεων
Ο Χαραρί σημειώνει ότι η Τουρκία χρησιμοποιεί το μεταναστευτικό και τη διπλωματία της ενέργειας για να ενισχύσει τον ρόλο της, εκμεταλλευόμενη τις ανησυχίες της Ευρώπης — ιδίως της Ιταλίας — για τις ροές από τη Λιβύη.
Παράλληλα, η πρόσφατη επίσκεψη του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην Ουάσιγκτον και η προσωπική του σχέση με τον Ντόναλντ Τραμπ έχουν ενισχύσει την πεποίθηση στην Άγκυρα ότι μπορεί να ανακτήσει τον ηγετικό της ρόλο στην περιοχή.
Η συμφωνία για παράταση των εισαγωγών LNG από τις ΗΠΑ έως το 2045 και η αγορά 225 Boeing είναι, σύμφωνα με τον αρθρογράφο, σημάδια μιας νέας στρατηγικής αυτοπεποίθησης.
Το ‘νέο παιχνίδι’ στην Ανατολική Μεσόγειο
Ο Χαραρί εκτιμά ότι η Τουρκία επιχειρεί να αποδυναμώσει τη δομή συνεργασίας που δημιουργήθηκε τα τελευταία 15 χρόνια χωρίς τη συμμετοχή της — δομή στην οποία η Ελλάδα παραμένει βασικός πυλώνας.
Την ίδια στιγμή, η Άγκυρα προσπαθεί να προβάλει εαυτόν ως αναντικατάστατο παράγοντα στη σταθερότητα της περιοχής, αξιοποιώντας τις νέες ισορροπίες στη Συρία, τη Λιβύη και τη Γάζα.
Ο Χαραρί καταλήγει πως η Ανατολική Μεσόγειος βρίσκεται σε ένα νέο σταυροδρόμι: ανάμεσα σε μια περίοδο συνεργασίας υπό την αιγίδα Ελλάδας–Κύπρου–Ισραήλ, και σε μια νέα φάση τουρκικής διπλωματικής αντεπίθεσης που επιχειρεί να αλλάξει τους συσχετισμούς.
«Η Τουρκία έχει επιστρέψει αποφασισμένη να πάρει ξανά θέση στο τραπέζι — το ερώτημα είναι ποιος θα καθίσει απέναντί της», γράφει χαρακτηριστικά ο Χαραρί.
